یادداشت بابک احمدی به مناسبت اجرای دوباره نمایش‌های «درمیان ابرها» و «شنیدن» در ایران؛
سرمایه ملی و مظلوم نمایش!
تئاتر ایران راه بلوغ را می‌پیماید و در این گزاره شکی نیست. امروز طیف گسترده‌ای از بازیگران، نمایشنامه‌نویسان، طراحان چهره‌‌پرداز، نور، صحنه و لباس به همراه کارگردانان در این زمینه فعالیت می‌کنند و در بهترین حالت همه در سنین جوانی یا میانه دهه سوم حیات به سر می‌برند.
گروه تئاتر مهر، رقیب گروه تئاتر مهر
نمایش «رقص روی لیوان‌ها» سال ٢٠٠١ تولید شد و ٢١ اجرای جهانی را در کارنامه ثبت کرد. روسیه، آلمان، بلژیک، سوییس، فستیوال فرینج دوبلین در ایرلند، فرانسه، ایتالیا، اتریش، کانادا، برزیل و پرتغال از جمله کشورهایی بودند که از گروه تئاتر «مهر» میزبانی کردند. نمایش «در میان ابرها» سال ٢٠٠٥ تولید شد و ٢٢ اجرا در کشورهایی از جمله هلند، آلمان، انگلستان، یونان، مجارستان، اسلوونی، سوئد و لهستان را پشت سر گذاشت؛ بر همین اساس این دو نمایش رکورد اجراهای خارجی گروه از بدو شروع تا امروز را در اختیار دارند ولی نمایش «شنیدن»- ٢٠١٥- بلافاصله بعد از تولید و پشت سر گذاشتن ٣٩ اجرا در مجموعه تئاترشهر تهران راهی تور جهانی شد و تا امروز چیزی حدود ٣٠ اجرا را تجربه کرده است و طبق برنامه‌ریزی صورت گرفته، مهر و آبان امسال نیز برای اجرا به کشورهای بلژیک، فرانسه و پرتغال سفر می‌کند. از این حیث رکورد بیشترین اجرای خارجی یکی از تولیدات گروه تئاتر «مهر» به نام «شنیدن» ثبت می‌شود. از یاد نبریم «شنیدن» سال گذشته از سوی برگزآرکنندگان فستیوال معتبر بین‌المللی تئاتر اوینیون فرانسه، برای حضور در بخش اصلی جشنواره دعوت شد. اتفاقی که در مدت ۶۹ دوره برگزاری فستیوال هرگز رخ نداده بود و کوهستانی از این حیث نخستین هنرمند ایرانی دعوت شده به بخش اصلی جشنواره لقب گرفت. به این ترتیب نمایش «شنیدن» به نویسندگی و کارگردانی امیررضا کوهستانی در بخش اصلی این رویداد مهم تئاتر جهان به صحنه رفت و واکنش مثبت منتقدان و تماشاگران را برانگیخت. بر پایه این آمار به نظر می‌رسد گروه تئاتر «مهر» از نظر کیفیت آنچه روی صحنه می‌برد و رکورد حضور بین‌المللی در سالن‌های تئاتر جهان رقیبی جز خودش ندارد.
سرمایه ملی به چه معنی است؟
این گروه حالا با کوله‌باری از تجربه اجرا به ایران بازگشته و کار خود را در تماشاخانه مستقل پی گرفته است. دو گروه از مخاطبان ایرانی حالا فرصت تماشای نمایش‌های تحسین شده «در میان ابرها» و «شنیدن» را به دست آورده‌اند. نخست گروهی که در گذشته تجربه دیدن هر دو نمایش را داشته و حالا می‌خواهد تجدید خاطره و مقایسه کند. دوم؛ گروهی که همان زمان یا بعدها بارها درباره این آثار شنید اما فرصت برایش از دست رفته بود. نکته قابل توجه و ارزشمند اینکه هر دو نمایش با همان ترکیب بازیگرانی روی صحنه می‌روند که در اجراهای قبلی به ایفای نقش پرداخته بودند. به این ترتیب حسن معجونی و باران کوثری از دوم خردادماه- هر شب ساعت ١٩- روی صحنه رفتند که البته بعد از ١٠ اجرا شیوا فلاحی به‌جای باران کوثری ادامه می‌دهد. همچنین الهام کردا، مهین صدری، مونا احمدی و آیناز آذرهوش نیز با نمایش «شنیدن»- هر شب ساعت ٢١ - میزبان تماشاگران هستند. با توجه به حضور گروه تئاتر مهر در ایران به نظر بهترین فرصت برای علاقه‌مندان به آثار امیررضا کوهستانی فراهم شده و استقبال همیشگی مخاطبان و منتقدان از آثار این گروه طرح یک پرسش را ضرورت می‌بخشد.
آیا وقت آن نرسیده که دولت و سالن‌های دولتی برای برپایی رپرتوار آثار گروه تئاتر مهر برنامه‌ریزی کنند؟ دلیل اشاره به عنوان سالن‌های دولتی به این علت است که با بستن قرارداد تکلیف گروه حرفه‌ای روشن می‌شود و از سویی شرایط قیمت‌گذاری مناسب بهای بلیت برای دانشجویان فراهم می‌آید. به این ترتیب- با پرداخت هدفمند سوبسید- طیف گسترده‌تری از تماشاگران در لذت دیدن این آثار سهیم می‌شوند. به‌ویژه که کوهستانی مدتی است دست از مقاومت در برابر اجرای دوباره نمایش‌هایش برداشته و احتمالا نباید نسبت به برپایی رپرتوار بی‌علاقه باشد.
حالا گروه‌های تئاتری زیادی با تلاش و برنامه‌ریزی حرفه‌ای، استعداد و توانایی موجود در تئاتر ایران را به بیرون از مرزها صادر می‌کنند؛ اما اینکه مسوولان از ظرفیت‌های این سرمایه‌های فرهنگی ملی چگونه بهره‌برداری کنند، شاید به میزان آینده‌نگری و رویاهای‌شان برای تئاتر ایران وابسته باشد. کافی است به پاسخ این پرسش فکر کنیم که «وقتی سینماگران ایران مرزهای حضور بین‌المللی را درمی‌نوردند و آثارشان در چنین سطحی به نمایش درمی‌آید با چه حجم از تبلیغ دولتی و غیردولتی مواجه می‌شوند؟»
