امروز سالروز فروپاشی گروه دیپ پرپل است
گروه افسانه‌ای که از هم پاشید
در کتاب رکوردهای گینس هم نامی از این گروه خواهید یافت که توانسته رکورد بلندترین صدا را با کیفیت ١١٧ دسی‌بل در تاریخ موسیقی به ثبت برساند.
ایران آرت: ٤٠ سال پیش در چنین روزی یکی از مهم‌ترین پدیده‌های راک دنیا به پایان راه خود رسید. البته این پایان، همیشگی نبود، اما در آن روزگار و آن هم در اوج، شوک بزرگی به هواداران گروهی وارد کرد که چندین‌سال با ترانه‌های درخشان و خلاق آنها زندگی کرده بودند. سخن از گروه «دیپ پرپل» است و فروپاشی ناگهانی آنها. این رخداد درست در پایان یک تور موفق کنسرت گرداگرد بریتانیا رخ داد. دیوید کاوردیل از گروه جدا شد و به «وایت‌اسنیک» پیوست و یان پیس خودش در کنار تونی اشتون عَلَم استقلال برافراشت و گروه دیگری تشکیل داد. آن ترکیب کلاسیک و افسانه‌ای با حضور گیلن، گلاور، لرد و پیس البته در سال ١٩٨٤ دوباره به میدان آمد، اما انگار بعضی کارها را باید در زمانش انجام داد. جوان‌های کله‌شق هارفوردشایر در سال ١٩٦٨ همدیگر را پیدا کرده و گروه افسانه‌ای خود را ساخته بودند. از ابتدا هم زیاد خوش نداشتند که کارشان را در میان سبک‌های موجود طبقه‌بندی کنند. حتی همین امروز هم که آثارشان را می‌شنویم، خیلی راحت می‌توانیم به آنها حق بدهیم. بنفش‌های عمیق، قدری راک بودند و قدری بلوز؛ قدری سول و قدری متال، قدری گلم‌راک و قدری هاردراک، اما در نهایت هیچ‌کدام اینها نبودند. آنها به معنای واقعی درخشیدند. دلیلش را شاید امروزه باید در یک نکته دانست: شهامت. آنها در آهنگ‌سازی و اجرا شهامت غریبی داشتند، شهامتی که گاهی به بی‌کلگی نزدیک می‌شد: شهامت در ریتم‌های ترکیبی غریب، دیستورشن و ریف نامتعارف، مدت‌زمان طولانی قطعه، استفاده از سازهای کمکی، ارگ راک دیوانه‌وار، آرانژمان‌های مثال‌زدنی و سبک نوینی از ترانه‌سرایی که گاه شنونده را در درک معنایش حیران می‌گذاشت.
همان تک‌ترانه «دود بر آب» که حتی موزیک‌بازهای غیرحرفه‌ای و کسانی که از راک نفرت دارند نیز برایش جایی در سلکشن‌های خود در نظر می‌گیرند، گواهی است بر استعداد و نبوغ اعضای گروه. آن صدای عجیب و جیغ‌آسای یان گیلن در «ستاره شاهراه» واقعا برای خودش اتفاقی است در تاریخ موسیقی. البته «دود بر آب» چنان موفقیتی را برای گروه به ارمغان آورد که برای خودشان هم دست‌نیافتنی شد. آنها هرگز نتوانستند قطعه‌ای بسازند که از منظر محبوبیت و موفقیت به گرد این ترانه برسد و به‌نوعی خودشان از خودشان شکست خوردند. در سال ١٩٧٣؛ یعنی سه سال پیش از اینکه موفقیت بیش از حد باعث ترکیدن گروه شود، این ترانه ٥٠٠ هزار نسخه فروخت، آن هم فقط در ایالات متحده. هنوز هم اگر به فهرست ٥٠٠ ترانه برتر تاریخ نگاه کنید، «دود روی آب» را در رتبه ٤٢٦ خواهید یافت و این یعنی چه؟ یعنی بعضی کارها اصلا تاریخ انقضا ندارند. «دود روی آب» با الهام از آتش‌سوزی یک کلاب در سوئیس شکل گرفت. آتش‌سوزی زمانی رخ داد که گروه اسطوره‌ای «فرانک زاپا و مادران اختراع» داشتند در آنجا برنامه اجرا می‌کردند. در آن زمان اعضای دیپ‌پرپل توی هتلشان بودند و از پنجره صحنه حریق را می‌نگریستند.
مشکل اصلی دیپ‌پرپل در طول زمان این بوده که گروهشان در و دروازه درست و چفت‌وبست‌داری نداشته و خصوصا بعد از نخستین فروپاشی، آن‌قدر تغییراتش وسیع بوده که دیگر نتوانسته به آن موسیقی اورجینال اولیه‌اش نزدیک شود. از سال ١٩٦٨ تا به امروز ١٤ نفر در این گروه حضور داشته‌اند. ١٤ نفر تعداد زیادی نیست، ولی وقتی بدانیم که گروه مبنایی پنج‌نفره داشته و در هر دوره تنها پنج نفر از این اعضا کنار هم قرار می‌گرفتند، جریان قدری فرق می‌کند. به همین دلیل است که آنها از پروگرسیو راک به سمت هاردراک رفتند و از گلم‌راک به هوی‌متال رسیدند. حالا تنها یان پیس از کل موسسان گروه هنوز در دیپ‌پرپل حضور دارد و همچنان برایشان درام می‌نوازد. ریچی بلکمور چندسال پیش گیتار الکتریک را زمین گذاشت و گیتار اسپانیش به دست گرفت و با همسرش یک آلبوم بسیار رمانتیک و ملایم منتشر کرد که البته خوب فروخت، اما برای هواداران اصیل او بسیار ناامیدکننده و محافظه‌کارانه جلوه کرد.
آنها در اوج دوران عصیانگری خود کارهای عجیب‌وغریب کردند؛ مثلا در کتاب رکوردهای گینس هم نامی از این گروه خواهید یافت که توانسته رکورد بلندترین صدا را با کیفیت ١١٧ دسی‌بل در تاریخ موسیقی به ثبت برساند. وقتی بدانید آنها با ثبت این رکورد از جیغ‌جیغوهایی چون ای‌سی/ دی‌سی و رولینگ استون جلو زده‌اند، معنایش برایتان آشکارتر می‌شود. بنفش‌های خاطره‌انگیز بخشی صدای جیغ‌آسای وحشت انسان از روند تغییر دنیا بودند. نوعی اکسپرسیونیسم صوتی که شما را به یاد تابلو «جیغ» مونه می‌اندازد. از من اگر بپرسید، می‌گویم که احیای دوباره گروه در میانه دهه ٨٠ کار چندان معنادار و سودمندی نبود و افسانه گروه را تخریب کرد و تبدیلشان کرد به یک پدیده معمولی.
این یادداشت را علی مسعودی‌نیا در شرق نوشته است.
