بررسی نسبت پرافتخارترین آهنگساز سینمای ایران با جشنواره فیلم فجر
خسروی شیرین‌پناه/ به بهانه آغاز آهنگسازی حسین علیزاده برای فیلم نیکی کریمی، او را به اتاق تاریخ موسیقی ایران‌آرت آورده‌ایم
در اطلاع‌رسانی‌های قطره‌چکانی فیلم تازه نیکی کریمی، نکات فراوانی بوده که کنجکاوی ما را برانگیخته است از شما چه پنهان، برای ما در تحریریه ایران‌آرت، کنجکاوی اصلی این است که حسین علیزاده برای این فیلم چه خواهد کرد؟
ایران‌آرت، صابر محمدی: دیروز عکسی در رسانه‌ها منتشر شد که حسین علیزاده را در کنار نیکی کریمی و پشت دوربین نشان می‌‌داد. البته دوربین که نه، آقای آهنگساز ظاهرا در حال تماشای صحنه‌ای است که نمایشگر کارگردان آن را نشان می‌دهد. ماجرا از قرار همکارى حسین علیزاده با نیکى کریمى است در تازه‌ترین فیلم او یعنی «آتاباى». حالا البته خبر رسیده که فیلم‌بردارى این اثر به پایان رسیده و علیزاده نیز، کار آهنگسازی برای فیلم را آغاز کرده است.
این، پنجمین فیلمی است که نیکی کریمی آن را کارگردانی می‌کند و بیست‌وچهارمین فیلمی است که حسین علیزاده آهنگسازی آن را بر عهده گرفته است. به ویکی‌پدیای او در این باره توجهی نکنید؛ آن‌جا، نام چند فیلمی که علیزاده برایشان آهنگ ساخته، فهرست نشده است و باقی موارد هم با اشتباهاتی همراه است.
به این بهانه، کمی در تاریخ سینمای ایران سرک کشیده‌ایم؛ آن‌جاهایی که رد پای حسین علیزاده، منجر به خلق نواهایی ماندگار بر صحنه‌هایی خاطره‌انگیز شده است.
ماجرای یک دوری هفت‌ساله
با خود پروژه «آتاباى» کاری نداریم هر چند در اطلاع‌رسانی‌های قطره‌چکانی فیلمی، نکات فراوانی بوده که کنجکاوی ما را برانگیخته است از جمله این‌که فیلمنامه را هادى حجازى‌فر نوشته و خود او به همراه جواد عزتى بازیگران فیلم خواهند بود. این ترکیب، در نگاه نخست، ما را یاد زوج صادق و کمال در دو فیلم «ماجرای نیمروز» و نسخه دوم‌اش یعنی «رد خون» می‌اندازد؛ دو کاراکتر امنیتی دقیقا روبه‌روی هم، یکی استراتژیست و خردگرا و دیگری عاصی و عمل‌گرا. فیلم قرار است به جشنواره فیلم فجر آینده در بهمن‌ماه برسد. اما از شما چه پنهان، برای ما در تحریریه ایران‌آرت، کنجکاوی اصلی این است که علیزاده برای این فیلم چه خواهد کرد. دوری هفت ساله او از سینما، این کنجکاوی را دوچندان می‌کند. واپسین باری که او برای اثری سینمایی آهنگسازی کرده، سال هزاروسیصدونودویک و مربوط به فیلم «آسمان زرد کم‌عمق» بهرام توکلی بوده است.
در این هفت سالی که استاد در دوری از سینما سپری کرده، سه آلبوم از او منتشر شده است: «باده تویی» و «عشقیم گل» به همراه گروه هم‌آوایان و «غمنومه فریدون» که نمایشی شنیداری بود به کارگردانی پیمان قدیمی. آلبوم موسیقی متن مجموعه تلویزیونی «سربداران» هم در این مدت منتشر شده که البته آن را نمی‌توان به فعالیت‌های هفت سال اخیر علیزاده نسبت داد؛ هم آهنگساز کس دیگری است و هم اثر مربوط به سال هزاروسیصدوشصت‌ودو. برپایی چند کنسرت در ایران و در خارج از کشور نیز دیگر فعالیت‌های علیزاده در این هفت سال بوده است.
بخت‌یارترین آهنگساز سینمای ایران
اگر حتی نگوییم حسین علیزاده مهم‌ترین آهنگساز سینمای ایران بوده، به‌راحتی می‌توانیم از او به عنوان بخت‌یارترین و قدردیده‌ترین آهنگساز سینمای‌مان نام ببریم. این، قضاوت ما نیست؛ دست کم در جشنواره فیلم فجر، به عنوان مهم‌ترین ویترین سینمای ایران، او پرافتخارترین آهنگساز ایرانی است. او در ادوار مختلف این فستیوال، تا کنون چهار بار برنده سیمرغ بهترین آهنگسازی موسیقی متن فیلم بوده است برای فیلم‌های «گبه»، «زشت و زیبا»، «آواز گنجشک‌ها» و «ملکه». لابد شما هم مثل من دارید به این فکر می‌کنید که خب پس «دلشدگان» چطور؟ «زمانی برای مستی اسب‌ها» و «لاک‌پشت‌ها هم پرواز می‌کنند» چی؟ بنابراین می‌توان به این نتیجه رسید که علیزاده چهار سیمرغ از جشنواره اهالی سینما به خانه برده و چند تایی را هم در این میان، نبرده است در حالی که جزو موسیقی‌های شاخص او محسوب می‌شده‌اند.
آخرین بار، هشت سال پیش، او با فیلم «ملکه» سیمرغ فجر را برده است؛ آیا «آتابای» دوباره جایزه‌ای دیگر برای او به همراه خواهد داشت تا با سیمرغ پنجم، به‌تنهایی و با کنارزدن دو رقیب دیرینه‌اش در سینما یعنی محمدرضا علیقلی و مجید انتظامی بر صدر آهنگسازان سینمای ایران بنشیند؟
دو رقیب جدی برای سیمرغ
جالب است بدانید تنها باری که در ادوار جشنواره فیلم فجر، نام حسین علیزاده بین نامزدهای دریافت سیمرغ بهترین موسیقی متن فیلم دیده می‌شود اما او جایزه را نبرده، مربوط به نخستین سال حضور او در این جشنواره است؛ دوره دهم، سال هزاروسیصدوهفتاد و با فیلم «دلشدگان» علی حاتمی. از این فیلم به عنوان موسیقایی‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران یاد می‌شود و اساساً فیلم ادای دینی است به موسیقی ایرانی و در ادامه پروژه توجه حاتمی به مظاهر ایرانیت. همه آوازها و تصانیف این فیلم با صدای محمدرضا شجریان در خاطره تصویری و صوتی ایرانیان باقی است؛ به‌ویژه تصنیفی هم‌نام با نام فیلم و با این آغاز: «ما دلشدگان خسرو شیرین پناهیم/ ما کشته آن مهرخ خورشید کلاهیم»
در این دوره، محمدرضا علیقلی برای فیلم «نرگس» رخشان بنی‌اعتماد سیمرغ را به خانه می‌برد و دیپلم افتخار هم می‌رسد به مجید انتظامی برای آهنگسازی فیلم «ناصرالدین‌شاه؛ آکتور سینما»ی محسن مخملباف. یعنی دقیقا دو آهنگسازی که همراه با علیزاده، رکوردداران دریافت سیمرغ از جشنواره فیلم فجر هستند. اما این هم خالی از لطف نیست که بدانید انتظامی با نُه بار نامزدی و علیقلی با پانزده بار نامزدی، چهار سیمرغ از دست سینماگران گرفته‌اند در حالی که علیزاده تنها با پنج نامزدی، چهار سیمرغ دریافت کرده است.
سینما از او روی برنمی‌گرداند
نسبت حسین علیزاده و سینما از همان سال‌های حضور او در کانون چاوش، یعنی سال‌های آغازین بروز انقلاب پنجاه‌وهفت برقرار شد. نخستین‌باری که او در پروژه‌ای سینمایی به عنوان آهنگساز حضور یافت، به واپسین سال دهه پنجاه خورشیدی مربوط می‌شد جایی که حسین محجوب قرار بود نوشته‌ای از علی ژکان را با بازی فردوس کاویانی و گلاب آدینه جلوی دوربین ببرد.
پس از آن، نوبت به «دلشدگان» رسید که بحثش رفت، اما با «گبه» در سال هزاروسیصدوهفتادوچهار بود که سینمای ایران روی خوش به حسین علیزاده نشان داد و از آن پس، روی از او نگرفت. پس از علی حاتمی و محسن مخملباف، کارگردانان مختلفی، کار موسیقی فیلم‌های‌شان را به او سپردند؛ از احمدرضا معتمدی، محمدعلی نجفی، داریوش مهرجویی، بهنام بهزادی، بهمن قبادی، محمدعلی باشه‌آهنگر و مجید مجیدی گرفته تا حتی کارگردان مطرح سینمای جهان ریدلی اسکات. در این میان دو بار هم پای او به تلویزیون باز شده است؛ بار او سال هزاروسیصدوهشتادوپنج با مجموعه تلویزیونی «زیر تیغ» محمدرضا هنرمند و دیگر بار سال هزاروسیصدونودویک با سریال «در چشم باد» مسعود جعفری جوزانی.
علیزاده اخیرا هم وقتی با پرسشی در رابطه با همکاری‌اش با عباس کیارستمی مواجه شد، گفت که موسیقی آماده بوده اما شیوه انعقاد قرارداد با کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان مجری طرح فیلم، این همکاری را بی‌سرانجام گذاشته است.
***
باید تا بهمن‌ماه آینده منتظر ماند. آیا سینمای ایران یک‌بار دیگر با اثری درخشان از حسین علیزاده روبه‌رو خواهد بود؟ آیا علیزاده این‌بار با دریافت سیمرغ به‌تنهایی بر صدر جدول پرافتخارترین آهنگسازان جشنواره فیلم فجر خواهد نشست؟
