اهدای جایزه پوشکین به یک کتاب تلخ
استاد دانشگاه بوستن آمریکا با نوشتن کتابی درباره روزهای محاصره لنینگراد در جنگ جهانی دوم برنده جایزه کتاب روسی خانه پوشکین شد.
ایران آرت: جایزه سالانه کتاب پوشکین از شش سال پیش با هدف تلاش برای افزایش درک عموم مردم از جهان روسی‌زبان به کتاب‌های برگزیده اهدا می‌شود و امسال این جایزه معتبر به الکسیس پری با کتاب «جنگ درون: روزنوشت‌هایی از محاصره لنینگراد» رسید؛ اثری که کوشیده یکی از دهشتناک‌ترین دوران تاریخ معاصر روسیه را در دوران جنگ جهانی دوم از زبان مردم عادی این کشور روایت کند. رئیس هیات داوران این جایزه نیک کلگ، معاون پیشین نخست‌وزیر بریتانیاست که تبار روسی دارد.
به گزارش همشهری آنلاین، «جنگ درون» از میان فهرستی شامل شش نامزد نهایی به جایزه پوشکین دست یافت؛ «آرماگدون و پارانویا: رویارویی هسته‌ای»، «هواشناس استالین: داستان ناگفته مردی از عشق، زندگی و مرگ»، «خانه حکومت: حماسه انقلاب روسیه» و «دیگر روسی‌ها» و «گورباچف: زندگی و دوران او» دیگر نامزدهای این دوره بودند که در این میان «دیگر روسی‌ها» جایزه بهترین کتاب ترجمه‌شده را برد. خانم پری که استاد تاریخ در دانشگاه بوستن است، در این گفتگو از علاقه خود به تاریخ روسیه و شیوه نگارش «جنگ درون» گفته است.
چطور به روسیه علاقه‌مند شدید؟
من همیشه به تاریخ، روانشناسی و ادبیات و پرسش‌های بنیادین درباره درک رفتار انسان علاقه داشته‌ام. به همین دلیل در دانشگاه درس‌های مختلف درباره تاریخ برمی‌داشتم. آنچه من را به تاریخ روسیه علاقه‌مند کرد، شیوه شاعرانه پاسخ دادن آنها به این پرسش‌های بنیادین بود. من همیشه تحت تاثیر سنت روسی ارزش دادن به واژه‌ها بوده‌ام و به همین دلیل آگاهانه درس تاریخ روشنفکری روسیه را انتخاب کردم تا فرصت خواندن رمان‌ها و نمایشنامه‌های بزرگ روسی را از دست ندهم.
چطور شد که به موضوع محوری کتاب رسیدید؟
به عنوان دانشجوی زبان روسی سفرهای فراوان به سن‌پترزبورگ داشتم و تاریخچه محاصره را روشن و آشکار در چشم‌اندازهای شهر دیدم. محاصره بخشی آشکار از این شهر است که ساکنان شفاف و با افتخار درباره آن بحث می‌کنند. من واقعا به سوی موضوع کشیده شدم و آنچه بیش از اندازه به نظرم جالب رسید، زیبایی موجود در نوشته‌های تاریخی نویسندگان غیرحرفه‌ای درباره محاصره آن هم در بدترین شرایط انسانی بود.
پژوهش‌ها را به کدام روش شکل دادید؟
می‌خواستم بدانم احساس مردم لنینگراد درباره جنگ چیست و چطور مردمی که به زنده ماندن می‌اندیشند و برای آن تلاش می‌کنند، آن تلاش‌ها را در قالب واژه‌ها می‌ریزند. در این راه به انبوه روزنوشت‌هایی رسیدم که در آرشیوهای عمومی و خصوصی در شهر نگهداری می‌شد. یکی از کمیته‌های محلی از نوامبر 1941 مردم را به جمع‌آوری و نگهداری روزنوشت‌ها و یادداشت‌ها ترغیب کرده بود و به همین دلیل انبوهی از متن برای تحقیق و پژوهش وجود داشت.
فکر می‌کنید دلیل روی آوردن بسیاری از ساکنان لنینگراد به نوشتن چه بود؟
پیش از جنگ جهانی دوم، بسیاری از شهروندان شوروی برای اینکه به شهروندانی بهتر تبدیل شوند، به نوشتن یادداشت‌های روزانه از زندگی شخصی تشویق می‌شدند. در دوران محاصره، یک دلیل تازه و بسیار منحصر به فرد برای این امر پیدا شد: روزنوشت‌ها می‌توانستند اسناد پایه برای تاریخ رسمی محاصره باشند. آنها هیچ چشم‌اندازی برای پایان جنگ نداشتند و اینکه قرار است نبرد لنینگراد به نفع کدام جبهه تمام شود اما ایده نوشتن یادداشت همچنان وجود داشت. البته بحث بر سر این بود که روزنوشت‌ها را نویسندگان حرفه‌ای بنویسند یا مردم عادی و در نهایت قرار شد شهروندان این مسئولیت را بر عهده بگیرند. در پایان هم یادداشت‌ها را می‌گرفتند و به عنوان سند رسمی تاریخ محاصره استفاده می‌کردند.
مردم چه انگیزه‌ای از نگه داشتن یادداشت‌ها داشتند؟
هر کس دلیلی برای خودش داشت و هدف حزب حاکم فقط یکی از آنها بود؛ برخی می‌نوشتند برای اینکه بر شرایط موجود غلبه کنند، عده‌ای می‌خواستند فرزندانشان که از شهر بیرون رفته بودند در جریان ماجرا قرار بگیرند و گروهی هم می‌خواستند آن را برای آیندگان به یادگار بگذارند. البته دلایل در گذر زمان عوض می‌شد. برای مثال، بدون تقویم‌های مکانیکی و سوت قطارها و کارخانه‌ها خیلی سخت می‌شد زمان دقیق روز را حدس زد. در آن زمستان‌های تاریک و طولانی پترزبورگ، نوشتن خاطره و یادداشت راهی بود برای در جریان قرار گرفتن زمان دقیق ماه و سال.
در پژوهش‌ها بیش از همه تحت تاثیر چه چیزی قرار گرفتید؟
من به شدت به پرسش‌های عمقی درباره شرایط و روانشناسی انسانی و محدودیت‌های بدن انسان علاقه دارم. تقریبا تمام نویسندگان روزنوشت از اینکه چطور در آن شرایط بحرانی و وحشتناک دوام آورده‌اند شگفتزده هستند. برجسته‌ترین آنها هم نوجوانی است به نام برتا زلاتینکووا که یادداشت‌هایش به اندیشه‌هایی فلسفی در باب سرشت آزادی و عشق تبدیل شد. با در نظر گرفتن شرایط زندگی این دختر در آن دوران، نوشته‌هایش را می‌توان مجموعه‌ای از اندیشه‌ها و باورهای باورنکردنی دانست.
