انتقادهای مستندساز صریح درباره عملکرد مرکز مستندسازها

حمید جعفری را علاوه بر فیلم‌های مستندی که ساخته، به بیان صریحش می‌شناسیم؛ هر گاه خلأیی را در حوزه کاری خود احساس کرده، بی‌تعارف بوده و زبان به انتقاد گشوده است.

به دنبال شفاف‌سازی‌هایی که در زیرمجموعه‌های سازمان سینمایی صورت گرفته عملکرد مالی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی در سال ۹۷ هم منتشر شد که حمید جعفری _ مستندساز _ در این‌باره در گفت‌وگویی با ایسنا با قابل تقدیر دانستن اصل شفاف‌سازی بیان کرده: اما موضوع مهم دیگر این است که تا زمانی‌که مرکز گسترش اساسنامه خود را به صورت عمومی منتشر نکند، بررسی و صحبت درباره این گزارش مالی کار دشواری است، چراکه هیچ ملاکی برای ارزیابی دقیق آن وجود ندارد.

او ادامه داده: در بررسی گزارش مالی منتشرشده چند نکته قابل توجه و بررسی است. اول اینکه باید ببینیم چند درصد از بودجه به تولید و بازار اختصاص داده شده است. به کل تولیدات مرکز اعم از فیلم و انیمیشن ۲۰ درصد بودجه تعلق گرفته است. ریز آن به این شرح است: فیلم کوتاه مستند ۲ درصد، فیلم نیمه‌بلند مستند ۵ درصد، مستند فاخر که منظور مستند بلند است ۶ درصد، انیمیشن کوتاه ۶ درصد و انیمیشن سینمایی ۱ درصد.

او افزوده: با بررسی این بودجه‌بندی به نظر می‌رسد مدیریت مرکز گسترش توجهش را از تولید مستندهای کوتاه کم کرده و به مستندهای بلند به منظور اکران عمومی تمایل بیشتری نشان داده است. این نوع سیاستگذاری لطمه جدی‌ای به سینمای خلاقه در مستندسازی ما می‌زند و آن را قربانی سینمای بدنه می‌کند. ارزش اعتبار و اهمیت فیلم مستند به بلندی و کوتاهی آن نیست، به همین دلیل اطلاق صفت "فاخر" به مستندهای بلند نادرست و بیشتر تحت تأثیر سینمای داستانی و به دست آوردن امکان اکران عمومی با توجه به تن دادن به معیار سینمای بدنه است.

جعفری گفته: امکان اکران برای فیلم‌های مستند هم فعلاً تنها در هنر و تجربه میسر است. با این حساب مرکز به جای اینکه تلاش کند سهم بیشتری را برای سینمای مستند به طور عام از هنر و تجربه بگیرد مستندسازان را سوق می‌دهد تا با معیار هنر و تجربه فیلم بسازند.

کارگردان مستند «باد» در ادامه تصریح کرده: نکته قابل ذکر دیگر در این گزارش تولید مشترک با کشورهای دیگر در حوزه‌های مختلف و مقایسه آن‌ها است. تولید مشترک یک فیلم سینمایی انیمیشن با کره جنوبی که کارگردان آن کره‌ای و تهیه‌کننده‌اش ایرانی است، چهار درصد از کل بودجه مرکز را به خود اختصاص می‌دهد، یعنی دوبرابر کل تولیدات مستند کوتاه. در حالی که تولید مشترک پنج فیلم مستند با کشورهای دیگر تنها یک درصد از این بودجه را در بر گرفته است.

او افزوده: در این میان تعدادی سرفصل قابل بحث دیگر هم هست. برای مثال شش درصد کل بودجه مرکز صرف جشنواره پویانمایی تهران شده در حالی که متولی این جشنواره کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. این مبلغ برابر کل هزینه تولیدات مستند بلند است. شاید مرکز در راستای اساسنامه خود عمل کرده باشد اما وقتی من از دور به این موضوع می‌نگرم متوجه ضرورت آن نمی‌شوم.

جعفری بیان کرده: درباره بخش بازار نیز تنها یک درصد بودجه به آن اختصاص داده شده است. بازار می‌تواند ضامن بازگشت سرمایه باشد و به روان‌تر شدن چرخه تولید کمک کند، به همین دلیل باید به آن توجه بیشتری شود. اما در تولیدات مرکز فیلمسازان سهم اندکی از حقوق فیلم را دارند و مرکز گسترش خودش صاحب اصلی فیلم‌هاست و ظاهراً با توجه به دولتی بودن بودجه و تولید، بازگشت سرمایه اهمیت چندانی ندارد.

کارگردان مستند «برد» با اشاره به اینکه ۱۹ درصد بودجه صرف برگزاری جشنواره سینما حقیقت می‌شود گفته: با توجه به این تقسیم‌بندی بودجه و مشارکت مرکز در برگزاری جشنواره‌های دیگر، به نظر می‌آید کار اصلی مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزاری جشنواره است نه تولید فیلم مستند.

او در بخش دیگری از صحبت‌هایش به انتظاراتی که از رئیس سازمان سینمایی دارد، اشاره کرده و گفته: مهم‌ترین انتظاری که من به عنوان مستندساز از آقای انتظامی دارم این است که مقدمات کاهش حضور و دخالت دولت در سینما و بویژه سینمای مستند را فراهم کند تا میل به تصرف مالکیت آثار توسط دولت در ساخت فیلم‌های مستند به حداقل ممکن برسد و زمینه مناسبی برای حضور و فعالیت بیشتر بخش خصوصی بسازد.

این مستندساز در پایان افزوده: همچنین امیدوارم رئیس سازمان به اصلاح نگرش بازارمحور در اکران فیلم‌های هنر و تجربه کمک کند تا این بخش به جایگاه واقعی‌ای که به‌خاطر آن ایجاد شده برگردد.