آهنگساز هالیوودی "سرخ پوست" و "موزیک سوپروایزر" که در ایران نیست/ رامین کوشا از وقت هایی می گوید که به موسیقی فیلم نیازی نیست
رامین کوشا که شانزده سالگی مهاجرت کرد در آمریکا، موسیقی فیلم بیشتر از 30 فیلم بلند و 10- 15 فیلم کوتاه خلق کرده و "سرخ‌پوست" اولین کارش در سینمای ایران محسوب می شود.
ایران آرت : مینا آتشی: فیلم "سرخ‌پوست" به نویسندگی و کارگردانی نیما جاویدی با تهیه کنندگی مجید مطلبی و با سرمایه گذاری مشترک محمدصادق رنجکشان و مجید مطلبی، یکی از فیلم‌های تحسین‌شده سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر بود که حائز رتبه دوم بهترین فیلم از نگاه مردم شد.
این فیلم در بخش سودای سیمرغ سی و هفتمین جشنواره فیلم فجر در شش بخش از جمله بهترین فیلم نامزد دریافت جایزه شد و هرچند نتوانست در هیچ کدام از بخش‌ها برنده شود، اما در نهایت سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیئت داوران را از آن خود کرد.
موسیقی این فیلم ساخته رامین کوشا است. کوشا از نوجوانی به آمریکا رفت و در همانجا آموزش موسیقی دید. او بعد از اتمام تحصیلات استودیویی در یکی از ایالت‌های آمریکا تاسیس کرد. به بهانه ساخت موسیقی سرخ پوست، هنرآنلاین با کوشا گفت‌وگو کرده‌ایم:
چطور شد که ساخت موسیقی فیلم سینمایی "سرخ‌پوست" را بر عهده گرفتید؟
من "ملبورن" فیلم اول نیما جاویدی را دیده بودم. از همانجا با او آشنا شدم و با هم در ارتباط بودیم. نیما درباره فیلم دومش "سرخ‌پوست" با من صحبت کرد. فیلمنامه را کم‌کم برایم فرستاد. من هم برخی موسیقی‌هایی که فکر می‌کردم به کار می‌خورد آماده کردم. به این شکل موسیقی آرام‌آرام شکل گرفت و درنهایت آن چیزی شد که در جشنواره دیدید.
بازخوردها نسبت به کارتان چطور بود؟
خیلی خوب بود. اولین بار بود که در جشنواره فجر فیلم داشتم و بازخورد مردم در سینماها را که دیدم به نظرم عالی می‌آمد.
تجربه‌های دیگری در عرصه موسیقی فیلم داشتید؟
من در آمریکا بیشتر از 30 فیلم بلند و 10- 15 فیلم کوتاه انجام دادم. "سرخ‌پوست" اولین کار جدی من در سینمای ایران است.
فکر می‌کردید جایزه نصیب شما می‌شود؟
نمی‌توانم چیزی بگویم و نمی‌دانم داورها اینجا به چیزهایی نگاه می‌کنند، اما امیدوار بودم که این اتفاق بیفتد.
به نظر می‌رسد در "سرخ‌پوست" به‌نوعی فضای موسیقی، آمریکایی است. حس می‌کنم موسیقی فیلم فضای وسترن آمریکایی را تاحدی به خاطر مخاطب می‌آورد. چقدر این مسئله را قبول دارید؟
می‌خواستم در "سرخ‌پوست" به این دلیل که فضای فیلم مرموز است و هنرپیشه‌ها در زندانی به سرمی برند، چنین حسی ایجاد کنم. موسیقی بیشتر ارکستر است و هم سازهای کوبه‌ای و هم سازهای بادی داریم، همچنین از برخی سازهای ایرانی هم استفاده شده است، اما موسیقی ایرانی در آن حرف اول را نمی‌زند. از این جهت حرف شما را قبول دارم. هدفم این نبود که فضای فیلم‌های وسترن را تداعی کنم. می‌توان گفت موسیقی کاملاً ارکستر است، اما من از سازهای کوبه‌ای ایرانی استفاده کردم، ولی این کار در حد اتمسفر در پس‌زمینه کار و در جهت کمک به موسیقی‌های دیگر بوده است.
تفاوت های موسیقی غربی و ایرانی برایتان سخت نبود که بتوانید از دل هر دوی این‌ها موسیقی متفاوتی درآورید؟
به‌هرحال پیشینه من ایرانی است و موسیقی خوانده‌ام. در فیلم‌های دیگر حتی آمریکایی همچنین کارهایی کرده‌ایم و خیلی رایج است و سازهای ایرانی را در فیلم‌هایشان استفاده می‌کنند. هانس زیمر از ساز سنتور ما در آثارش زیاد استفاده می‌کند، همچنین نی هم از جمله سازهای پرکاربرد است.
یعنی خودشان به این موسیقی و ساز ایرانی علاقه دارند؟
بله. البته فیلم با فیلم فرق دارد. مثلاً فیلمی که تم تاریخی دارد با استفاده از این سازها به فضاسازی کمک می‌کند.
آیا به سازهای ایرانی آشنا هستند که باعث می‌شود از آن استفاده کنند؟
نه همیشه هم این‌طور نیست که ساز را شنیده باشند. البته آهنگسازها، اکثر سازها را می‌شناسند. خودم هم در مورد سازهای آسیایی مثل ژاپنی هم سازهای آفریقایی و.. خوانده‌ام. داستان موسیقی فیلم کمی متفاوت است. هر فیلمی دنیای خاص خودش را دارد. حتی فیلم‌هایی با ژانر یکسان هم می‌توانند سازهای مختلفی را بخواهند و نسبت به فیلم‌ساز عوض می‌شود. برخی کارگردان‌ها مثلاً تأکید دارند ساز خاصی حتماً در موسیقی فیلم استفاده شود و این موارد در کار ما تأثیر دارد. آهنگسازهای دنیا سعی می‌کنند سازهای کل دنیا را بشناسند. هر فیلمی حرف خاص خودش را دارد و نمی‌توان نمایش‌ها را مثل هم دانست.
ساخت موسیقی برای فیلم‌های ایرانی چه فرقی با ساخت موسیقی برای فیلم‌های آمریکایی دارد؟
از نظر آهنگسازی فرقی ندارد و سعی می‌کنم کارم را خوب انجام دهم و داستان را بفهمم و کمک کنم تماشاگر هم بهتر فیلم را درک کند. حتی با موسیقی باید به عوامل پشت‌صحنه هم کمک کنم. برای من اینکه فیلم مال کجاست فرقی ندارد؛ باید بر اساس داستان بهترین کار را انجام دهم.
شما به‌عنوان آهنگسازی که برای فیلم‌های زیادی کارکرده‌اید، ترجیح می‌دهید سفارشی کار کنید یعنی بر اساس آنچه کارگردان می‌گوید موسیقی بسازید یا ترجیح می‌دهید حتماً فیلم کامل را ببینید بعد به موسیقی فکر کنید؟
صد درصد دوست دارم فیلم را ببینم، نه فیلم کامل بلکه همان راف کات که تدوین اولیه انجام شده است. ما فیلمنامه را می‌خوانیم. به هر حال تصویری که کارگردان دارد با ما فرق دارد. بنابراین دوست دارم فیلم را ببینم، جلسه بگذاریم و منظورمان را شرح دهیم بعد شروع به ساخت موسیقی کنیم.
تابه‌حال پیش‌آمده در زمان ساخت موسیقی فیلم با کارگردان مشکل پیدا کنید و اختلاف‌نظر داشته باشد و یکی از دو طرف بخواهد نظرش را تحمیل کند؟
اجبار و تحمیل که نبوده و همیشه همه سعی دارند بهترین کار را انجام دهند. فیلم متعلق به کارگردان است و او قطعاً بهترین را می‌خواهد. هرکسی در هر قسمتی کار می‌کند، گریمور، طراح صحنه، طراح لباس و... باید هدفش این باشد کار به خواسته کارگردان نزدیک شود و نتیجه خوبی بگیرند. اصولاً مشکل خاصی پیش نمی‌آید و حرف کارگردان را گوش می‌دهم و کار می‌سازم و نظر می‌دهند و در نهایت به نتیجه می‌رسیم. ترک‌های اولیه کمی پیچیده و سخت است، اما به‌مرور کار راحت‌تر می‌شود.
شاخص‌ترین کاری که در زمینه موسیقی فیلم و موسیقی متن انجام داده‌اید، کدام است؟
چند کار در آمریکا انجام داده‌ام که یکی به اسم "رادیو فلش"، چند ماه دیگر در سینماهای آمریکا روی پرده می‌رود و بعد فیلم "پنج سرنشین" را انجام دادم که در نت‌فلیکس آمده است. همچنین موسیقی فیلم "فایترتی 513" و بعد روی چند ویدئو گیم مثل تروید کار کردم.
برای من جالب است که چطور می‌شود کارگردانی آمریکایی سراغ آهنگسازی ایرانی بیاید؟
در آمریکا می‌دانند ما حرف بیشتری برای گفتن داریم و به‌هرحال چند فرهنگ باهم جمع شده‌اند و نتیجه بهتری حاصل می‌شود. نکته دیگر ارتباط بین یک آهنگساز و کارگردان است که در این مسیر تأثیر می‌گذارد.
در آثار ایرانی کدام فیلم شما را درگیر کرد که موسیقی‌اش را بسازید؟ یعنی همان ابتدا محتوای فیلم آن‌قدر جذاب بود که واقعاً دلتان خواست موسیقی آن فیلم را بسازید؟
"سرخ‌پوست" واقعاً از همان ابتدا برایم جالب بود و درام خوبی داشت. بازیگران خوبی در این فیلم حضور دارند و یک قصه عاشقانه کوچکی هم در فیلم می‌بینیم. هنرپیشه‌های کار عالی بودند، هم پریناز ایزدیار و هم نوید محمدزاده، همین‌طور کارگردان کار و هومن بهمنش که فیلمبردار خیلی خوبی است. طراحی صحنه هم قوی بود. فیلمنامه را از همان ابتدا دوست داشتم. چند تم مختلف برای فیلم ساختم و با نیما گوش می‌دادیم و بحث می‌کردیم که کدام کار را بکنیم و نکنیم. حتی کجا موسیقی شروع شود و تمام شود. این از نکات بسیار مهمی است که شاید خیلی از افراد به آن دقت نکنند. به دیالوگ‌ها اهمیت دادیم و به سبک بخش‌های مختلف فیلم را در نظر داشتیم. فیلم چند بخش دارد، قسمت عاشقانه و بعد قسمت‌های غیر عشقی که اول و آخر داستانی تعریف می‌شود و ما بر اساس جز به‌جز فیلم موسیقی را پیش بردیم.
اکت بازیگران و شیوه بازی آن‌ها را چقدر در ساخت موسیقی فیلم موردتوجه قرار می‌دهید؟
بازی‌ها خیلی تاثیرگذار است. آن‌ها گاهی آن‌قدر درخشان بازی می‌کنند و فیلمبرداری و صحنه آن‌قدر خوب است که دیگر به موسیقی نیازی نیست. زمانی که فیلم به‌جای حساس می‌رسد موسیقی نباید آن‌قدر زیاد باشد که جلوی موارد دیگر را بگیرد. ما صد درصد هنگام ساخت موسیقی به بازی‌ها فکر می‌کنیم.
تا به حال شده موسیقی فیلمی را قبول کنید، ولی احساس کنید از پس کار برنمی‌آیید؟
واقعاً هر کاری که قبول می‌کنم به نظرم سخت‌ترین کار است و می‌گویم نمی‌توانم و آن چیزی که کارگردان می‌خواهد از آب درنمی‌آید، اما فکر می‌کنم این ناشی از استرس درونی است که آدم برای خودش به وجود می‌آورد. تابه‌حال نشده نتوانم کاری را انجام دهم و درنهایت راه را پیدا کرده‌ام و جلو رفته‌ایم.
در موسیقی فیلم‌های ایرانی، تا به حال شده وقتی فیلمی را می‌بینید احساس کنید دوست داشتید موسیقی فیلمش را شما ساخته بودید؟
بله آثار زیادی هستند. بیشتر مربوط به کارهای قدیمی است. من با آقای احمد پژمان کار کرده‌ام و استادم بودند. آثار او را دوست دارم، مثل موسیقی فیلم "باران"، "بید مجنون" و... اصولاً درام‌های خاص را دوست دارم که داستان کوچکی دارند، اما در آن‌ها تصویر زیبایی ارائه می‌شود.
چه زمانی به موسیقی علاقه‌مند شدید و کارتان را شروع کردید؟
تقریباً 6-7 ساله بودم که پیانو زدم و بعد کلاس‌های تئوری گذراندم. مهاجرت کردم و به دانشگاه یو‌سی‌ال‌ای رفتم و تخصصی آهنگی فیلم خواندم که اسمش مدیا است. بعد از درسم کنار آهنگسازان هالیوودی کار کردم و استودیوی خودم را دارم و پروژه‌های برای خودم می‌گیرم.
بین آموزش موسیقی در ایران و آمریکا چه تفاوت‌هایی وجود دارد؟
راستش را بخواهم من در حد تئوری و پیانو یاد گرفتم و دانشگاه‌های ایران و نحوه درس دادنشان را نمی‌شناسم. 16-17 ساله بودم که مهاجرت کردم و بخش بزرگی از آهنگسازی را در آمریکا یاد گرفتم.
چرا نخواستید موسیقی را در ایران ادامه دهید؟
به این دلیل که 80 درصد فیلم‌های دنیا در هالیوود آمریکا ساخته می‌شود و من هم تصمیم گرفتم به آنجا بروم، درس بخوانم و یاد بگیرم. اتفاقات مهم فیلمسازی در آمریکا صورت می‌گیرد.
به‌عنوان یک آهنگساز هیچ‌گاه دلتان نخواسته است آلبومی داشته باشد؟
من برای موسیقی فیلم‌هایی که همکاری می‌کنم، آلبومی تهیه می‌کنم، اما تابه حال به آلبوم خارج از موسیقی فیلم‌هایم فکر نکرده‌ام و همیشه درگیر کار بوده‌ام. سالی چند پروژه انجام می‌دهم و خیلی وقتم را می‌گیرد. شاید در آینده این کار را انجام دهم.
هیچ‌گاه دلتان نخواسته است در کنار آهنگسازی، خوانندگی را هم تجربه کنید؟
نه هرگز. من صدای خوانندگی ندارم. شاید برای فیلمی به خواسته کارگردان با خواننده فیلم کار کرده باشم، اما خودم اصلاً خوانندگی نمی‌کنم.
با فضای موسیقی ایران تا چه حد آشنایی دارید؟
سعی می‌کنم تا جایی که می‌توانم خواننده‌ها و فیلم‌های مختلف را بشناسم و جشنواره فجر هم کمک زیادی به من می‌کند و فیلم‌های مختلف را می‌بینم. قبلاً هم سعی می‌کردم فیلم‌هایی را که بین مردم مطرح می‌شوند تماشا کنم.
در جشنواره فیلم فجر موسیقی کدام فیلم را دوست داشتید؟
سه چهار فیلم نگاه کردم. موسیقی فیلم "قسم" به نظرم کار خوبی بود.
در موسیقی ایران به سبک پاپ علاقه دارید یا کلاسیک؟
بیشتر سنتی را دوست دارم و سازهایش برایم جالب است
کدام خواننده سنتی خوان ایرانی برایتان جذاب‌تر است؟
همایون شجریان، شهرام ناظری و... سازهایی را که استفاده می‌کنند دنبال می‌کنم و می‌دانم خیلی پیشرفت کرده‌اند و از سازهای استفاده‌های خاصی می‌کنند.
تابه‌حال شده آلبومی را بشنوید و دلتان بخواهد با آن خواننده یا آهنگساز همکاری کنید؟
به این دلیل که کارم موسیقی فیلم است خیلی به خواننده‌ها توجه نمی‌کنم. شاید همایون شجریان به این دلیل که سنتی می‌خواند از خواننده‌هایی باشد که واقعاً دلم بخواهد با او کار کنم.
یکی از ویژگی‌های فیلم‌ها و سریال‌های جدید، استفاده از موسیقی پاپ است. فک می‌کنید این کار چقدر جذابیت دارد؟
بستگی به آن سریال یا فیلم دارد. اگر داستان، زمان فیلم و هنرپیشه‌ها به این سبک موسیقی نیاز دارند، چرا که نه؟! خیلی هم خوب است و می‌تواند به اثر کمک کند. این موضوع بین‌المللی است و اگر به کار ربط داشته باشد، می‌تواند یک موسیقی پاپ اول فیلم باشد و اشکالی هم ندارد و حتی به خواننده هم کمک می‌کند که مطرح شود.
در آمریکا چقدر به خواننده‌ای که برای فیلم می‌خوانند اهمیت می‌دهند که از چه سطحی برخوردار است؟
این مسئله بازهم به سلیقه کارگردان ربط دارد. آن‌ها هم ممکن است از خواننده‌ای درجه دو و سه استفاده کنند. بعد هم به بودجه فیلم برمی‌گردد. خواننده‌های خیلی معروف دستمزد زیادتری می‌خواهند. علاوه بر بودجه سلیقه تهیه‌کننده و کارگردان مطرح است. گاهی شده است از خواننده سه و چهار برای یک سریال استفاده کنند.
در آمریکا چنین چیزی وجود دارد که از یک نفر پولی بگیرند تا برای سریالی بخواند و خودش را مطرح کند؟
فکر نمی‌کنم چنین کاری کنند. اصولاً به آهنگساز فیلم ربطی ندارد. یک نفر مسئول است که بر اساس بودجه‌ای که به او داده‌اند، خواننده و ترک کار را پیدا کند. او نتیجه کار را به اطلاع کارگردان یا هرکس دیگری که قرار است موسیقی را انتخاب کند می‌رساند و درنهایت تصمیم گرفته می‌شود. این شخص که موزیک سوپروایزر است، مسئولیت موسیقی‌هایی که قرار است در فیلم استفاده شود بر عهده دارد و آهنگساز بیشتر در کار موسیقی بک‌گراند و متن تمرکز می‌کند.
به‌عنوان آهنگساز بیشتر پیشنهاد می‌دهید یا پیشنهاد می‌گیرید؟
پروژه‌ها از طریق مختلف می‌آید. من نماینده‌ای دارم و او من را خوب می‌شناسد. برخی پروژه‌ها هم به این دلیل که قبلاً با تهیه‌کننده کار کرده‌ام، برای کار جدیدشان با من تماس می‌گیرند. برای برخی فیلم‌ها هم من می‌بینم واقعاً ترکیب بازیگران عالی است و حتی خودم پیشنهاد می‌دهم که اگر می‌شود در این پروژه همکاری کنیم.
هیچ‌گاه نخواستید موسیقی فیلم‌هایی که کار کرده‌اید را به‌صورت کنسرت برگزار کنید؟
ما کنسرت کوچک داشتیم. مثلاً چند آهنگساز جمع شده‌ایم و از هرکس دو سه کار اجرا شده، اما کنسرت خیلی بزرگی نبوده که بگویند کنسرت موسیقی فیلم‌های رامین کوشا برگزار شده است.
در آینده چه کارهایی قرار است انجام شود؟
من بعد از چند هفته برمی‌گردم و چند پروژه دارم. یک سریال و یک فیلم سینمایی است که باید شروع کنم.
آیا قرار است در رفت‌وآمد باشید یا کارهایتان منحصر به آمریکا است؟
من چند سال است آنجا کار کرده‌ام و پروژه‌هایم بیشتر در آمریکا است، اما کار در ایران را هم دوست دارم. بعضی از داستان‌ها و فیلم‌های ایرانی من را جذب می‌کند و واقعاً دوست دارم با آن‌ها کار کنم.
از نظر هزینه آهنگسازی موسیقی فیلم‌ها چقدر تفاوت بین آثار ایرانی و آمریکایی وجود دارد؟
تفاوت خیلی زیادی است. هزینه ضبط، میکس، نوازنده‌ها، استودیو و... خیلی فرق دارد و آمریکایی‌ها هزینه بیشتری می پردازند.
