راز خویشتنداری یک نهال در فاز یک اکباتان
یادداشت صابر محمدی
ایران‌آرت، صابر محمدی: اگر از شما بخواهند لحظاتی به او فکر کنید و نقاط عزیمت و اوج کارنامه‌اش را بشمارید، احتمالاً فهرست‌تان به‌ندرت به بیش از سه چهار اثر و کاراکتر می‌رسد. احیاناً ابتدا «اسد» مجموعه تلویزیونی «آرایشگاه زیبا» را به خاطر می‌آورید، سپس صدای «آقاحنایی» در «خونه مادربزرگه» را. قدیمی‌ترهای‌تان یاد نقش روبه‌روی سوسن تسلیمی در «چریکه تارا»ی بیضایی می‌افتید و جوان‌ترهای‌تان یاد «مهندس بازرگان» در سریال «روزگار قریب» عیاری.
حالا که این مرور را پشت سر گذاشته‌اید، بگذارید برای یک پرسش مهم پاسخی بیابیم. مطمئن باشید شرکت در این آزمون برای من و شما آن‌قدر مفید خواهد بود که پس از آن می‌توانیم بسیاری از تصورات خودمان را از امر بازیگری و فانتزی‌هایی که درباره عالم آرتیستی داریم، سر و سامان بدهیم. سؤال: چرا در حالی که رضا بابک، یکی از بازیگران مهم سینما، تئاتر و تلویزیون ما بوده، نمی‌توانیم به لیست نقش‌هایی که او ایفا کرده و در ذهن ما ماندگار شده است، موارد دیگری بیفزاییم؟ البته که در کارنامه او فرازهای دیگری هم می‌شود یافت، اما عموماً او در حافظه گزینشگر ما در همین چند نقش ماندگار شده است. برای پاسخ این پرسش بگذارید از کلیدواژه «خویشتنداری» بهره ببریم. خویشتنداری، مهم‌ترین کارکرد را در کارنامه هنری رضا بابک داشته است. او، بازیگری در تئاتر را از سال‌های دهه چهل شروع می‌کند. سال‌هایی که تئاتر دوران طلایی خود را سپری می‌کند و حتی کارگردانان فیلم‌های فارسی، تور خود را برای انتخاب بازیگر روی صحنه‌های نمایش‌های مهم این سال‌ها پهن می‌کنند. بابک اما برای ورود به سینما، منتظر فروکش‌کردن بازار داغ این صید و صیادی است. سال 1357 یعنی دست کم بیش از 10 سال از آغاز بازیگری‌اش او روی خوش به سینما نشان می‌دهد آن هم با چه اثری؛ «چریکه تارا» از بهرام بیضایی. شاید هنوز هم مهم‌ترین کاراکتری که او در لوای آن جلوی دوربین رفته همین شخصیت فیلم بیضایی باشد. پاداش خویشتنداری او، بازی در اثر کارگردانی بزرگ و در نقشی بسیار مهم است. بابک، آن‌قدر صبر پیشه می‌کند تا آن‌چه باید برای او اتفاق بیفتد حتی اگر این صبر، 10 ساله شود. همین خویشتنداری را در رابطه او با تلویزیون هم می‌توانیم رصد کنیم. نخستین‌باری که او در تلویزیون دیده می‌شود در «سلطان صاحبقران» علی حاتمی است. پس از این، کارنامه او پر است از نمایش‌هایی درخشان و مجموعه‌های تلویزیونی به‌یادماندنی و چند اثر سینمایی که او با ایفای نقش‌های کوتاه به آنها وزن بخشیده است.
[نمایی از فیلم در دست تولید «بنفشه آفریقایی» با بازی رضا بابک]
واقعیت این است که مهم‌ترین نقشی که رضا بابک در این دهه‌ها بازی کرده، نقش آموزش خویشتنداری بوده است. او هیچ‌گاه برای این لحظه از فهرست‌برداری ما جلوی دوربین نرفته است؛ همین است که حتی وقتی همکارانش فراموشش می‌کنند، همسایه‌هایش برای اینکه بگویند به یادش هستند نهال می‌کارند. آن نهال در فاز یک شهرک اکباتان، سند خویشتنداری مرد شریف عرصه نمایش و تصویر است.
