عکس‌های دو ایرانی در موزه بریتانیا/ از شورش نان تا عبدالله فیلیپی؛ در یک موزه
لیلا العلوی عکاس خبرنگاری که در بورکینافاسو کشته شد، امید جوانان مهاجر تونسی را موضوع کار خود قرار داده و یأس چهره‌های مهاجران سوری را در مرز لبنان به تصویر کشیده است.
ایران‌آرت: موزه بریتانیا با کمک مؤسسه «آرت‌فاند» مجموعه‌ای جدید از عکس‌های ٩ هنرمند عکاس خاورمیانه را خریداری کرده است. با این خریدهای جدید مسیر مجموعه آثار خاورمیانه موزه بریتانیا دگرگون شده و این نهاد در راه ثبت لحظه‌های مهم تاریخ و درگیرشدن با تاریخ معاصر و رویدادهای کنونی جهان گام برمی‌دارد.
هنرمند سوری جابر العظمه (متولد ١٩۷۳ میلادی) در مجموعه خود با عنوان «رستاخیز» از سوژه‌های عکاسی خود دعوت کرده است تا روی روزنامه دولتی سوریه «البعث» چیزی بنویسند و آن را برعکس جلوی دوربین نگه دارند. این عکس‌ها بخشی از نمایش رایگان موقت در گالری ۳٤ موزه هستند که نمایشگاه «زندگی در تاریخ» از آثار روی کاغذ هنرمندان معاصر عرب را تا ۲۲ اکتبر در خود جای خواهد داد. این کارها همراه با آثار دیگر پوستر، عکاسی، طراحی و پرینتی که موزه بریتانیا به‌تازگی خریداری کرده، نمایش داده شده‌اند. بسیاری از هنرمندان این نمایشگاه سوری‌اند و آثارشان پس از شورش و آغاز جنگ داخلی سوریه در ۲٠١١ آفریده شده است.
چهار هنرمند دیگر که آثارشان در این مجموعه است اهل شمال آفریقا هستند که از میان آنها لیدیا الرحمن (متولد ١٩٩۲) الجزیره‌ای و لیلا العلوی (١٩٨۲-۲٠١۶) هنرمند فرانسوی-مراکشی روی مسئله مهاجرت متمرکز شده‌اند. الرحمن با استفاده از عکس‌های پولاروید از غارهایی تصویربرداری کرده است که مهاجران جوان الجزیره‌ای پیش از گذشتن از آب‌ها برای رسیدن به اروپا در آنجا پنهان می‌شوند. درعین‌حال لیلا العلوی عکاس خبرنگاری که در بورکینافاسو کشته شد، امید جوانان مهاجر تونسی را موضوع کار خود قرار داده و یأس چهره‌های مهاجران سوری را در مرز لبنان به تصویر کشیده است. عکاس‌های تونسی نهال شامخ (متولد ١٩٨۵) و هاله عمار (متولد ١٩۶٩) به رویدادهای کشورشان پیش از بهار عربی ۲٠١١ پرداخته‌اند. شامخ به اعتراض‌های ١٩٨٤ تونس موسم به «شورش نان» پرداخته که در آن درگیری‌ها، سوژه عکاسی او پرفسور فاضل ساسی کشته می‌شود. عمار نیز به بررسی شرایط زندان‌های تونس می‌پردازد.
عکس‌های هنرمند کُرد-عراقی جمال پنجوانی با نام «صدام اینجاست» با طنزی تلخ نشان می‌دهد که سایه صدام سال‌ها پس از نابودی‌اش هنوز هم جامعه عراق را دنبال می‌کند.
دو هنرمند از ایران نیز در جمع این عکاسان هستند. هنگامه گلستان (متولد ١٩۵۲) که به ثبت اعتراضات زنان در سال ١۳۵۷ پرداخته و نیوشا توکلیان (متولد ١٩٨١) که کتاب عکسی براساس آلبوم‌های خانوادگی ساخته که یادواره‌ای است از زندگی روزانه ایرانیان و برخوردهای واقعی در تهران و دست آخر کارهای اِمی کت (متولد ١٩۵٩) است که خانه متروکه «هری سنت جان فیلیپی» معروف به «عبدالله فیلیپی» را نشان می‌دهد؛ یک مستشار بریتانیایی که مشاور نخستین پادشاه عربستان شد. آثار این هنرمند نقطه مقابل ۷٠٠ شیء تاریخی است که فیلیپی در سفرهایش گردآوری کرده بود و اکنون در اختیار موزه بریتانیاست.
کمک مالی سازمان آرت‌فاند برای خرید این آثار در راستای اقدامی است که در سال ۲٠٠٩ آغاز شد و در گذر آن مجموعه‌ای از عکس‌هایی از هنرمندان خاورمیانه‌ای در موزه بریتانیا و موزه ویکتوریا و البرت (V&A) گردآوری شد. بسیاری از آثار خریده‌شده در آن سال در نمایشگاه سال ۲٠١۲ در موزه ویکتوریا و البرت با عنوان «نور از خاورمیانه» به نمایش درآمد. نسخه‌ای از این نمایشگاه با نام «راستگو با زندگی: عکاسی نوین خاورمیانه» به شهر بیرمنگام نیز برده شد.
هارتویگ فیشر مدیر موزه بریتانیا از «آرت‌فاند» برای کمک مالی آن سازمان که به خرید این آثار انجامید، سپاسگزاری کرد و یادآور شد: «از راه خرید آثار معاصری مانند اینهاست که مجموعه موزه بریتانیا می‌تواند به راه خود در نشان‌دادن تاریخ جهان به آیندگان ادامه دهد».
استفان دئوچار مدیر سازمان آرت‌فاند نیز در این زمینه توضیح داد که هنرمندان بسیاری امروزه از مدیوم عکاسی برای برخورد با رویدادهای خاورمیانه استفاده می‌کنند: «تصمیم آرت‌فاند در سال ۲٠٠٩ برای تخصیص این منابع مالی به موزه بریتانیا و موزه ویکتوریا و البرت برای آسان‌کردن خرید این عکس‌ها اکنون باعث به‌وجودآمدن این مجموعه آثار شده است». او همچنین به هنرگردانان موزه بریتانیا برای آغاز و به‌فرجام‌رساندن این پروژه موفق و پیشرو تبریک گفت.
