از سه ساله تا 25 ساله از هزاری تا میلیاردی/ نگاهی به رویدادهای تجسمی بخش خصوصی
گالری‌ها و نهادهای خصوصی در سالهای گذشته تجربه‌های متفاوتی در زمینه برگزاری رویدادهای تجسمی داشتند.
ایران‌آرت: علی مطلب زاده : سیاست‌های تشویقی، نمایش آثار و فروش آنها. چنین ایده‌هایی را می‌توان پای ثابت تمام اتفاقات نمایشگاهی و رویدادهای هنری دانست که در حوزه هنرهای تجسمی در طول این سال‌ها در ایران دنبال شده است. در این بین بخش دولتی در کنار چند تجربه ناموفق مثل آرت اکسپو، تلاش برای برگزاری منظم بی‌ینال‌ها و یکی دو مورد دیگر در نهایت به تجربه‌های موفقی مثل برگزاری جشنواره تجسمی فجر بسنده کرد تا دست‌کم از رقابت با بخش خصوصی با محوریت گالری‌ها عقب نماند. اما گالری‌ها و چند نهاد خصوصی به سراغ تجربه‌های متفاوتی رفتند تا رویدادهایی را رقم بزنند که چیزی فراتر از یک تجربه نمایشگاهی قلمداد شود. این موضوعی است که اعتماد در ادامه این گزارش به آن پرداخته است.
صداثر، صدهنرمند در گالری گلستان
نمایشگاه «صداثر، صدهنرمند» با سابقه ٢٥ دوره برگزاری، قدیمی‌ترین رویداد بخش خصوصی در حوزه هنرهای تجسمی است. نمایشگاهی که تابستان هر سال در گالری گلستان برگزار می‌شود و هدف آن فروش آثار هنرمندان، از کهنه‌کارها گرفته تا جوان‌ترهاست. اما این تمام ماجرا نیست. لیلی گلستان یکی از گالری‌دارهایی است که در طول این سال‌ها به فروش آثار هنری در گالری‌اش به شکل دیگری نگاه کرده است. قیمت پایین آثار حاضر در «صداثر، صدهنرمند» حاصل همین نگاه متفاوت است و شاید به همین دلیل است که در بین مخاطبان و بازدیدکنندگان این گالری آدم‌های معمولی هم به چشم می‌خورند. آنها از اتفاق خریدار هم هستند تا در کنار مجموعه‌داران هنری به هدف اصلی این نمایشگاه فروش آثار کمک کنند. حضور گالری‌ها در چرخه اقتصادی هنر اتفاقی است که به راحتی نمی‌توان از کنار آن گذشت. این موضوع در سالهای نزدیک‌تر به امکانی تحت عنوان معرفی هنرمندان جدید هم مجهز شده و تا آنجا پیش رفته که هنرمندان شهرستانی هم در «صداثر، صدهنرمند» سهم دارند. تشویق مردم به خرید آثار هنری یکی از همان سیاست‌هایی است که دست‌کم بخش دولتی در ادامه دادن آن موفق عمل نکرده است. برگزاری نمایشگاه‌های فروش سالانه ایده موفقی است که بعدها گالری‌های دیگری هم به جمع دنبال‌کنندگان آن پیوستند.
حراج هفت‌نگاه؛ ایده‌ای موفق در همکاری
«هفت‌نگاه» که مدیران هفت گالری آریا، الهه، دی، گلستان، ماه مهر، هفت‌ثمر و والی آن را در سال ٨٥ پایه‌گذاری کردند یکی دیگر از نمایشگاه‌هایی است که بر اساس ایده فروش آثار هنری شکل گرفت و در طول این سال‌ها برگزار شد. «هفت‌نگاه» دو اکسپوی موفق را در سالهای ٨٥ و ٨٦ تجربه کرد و تا آنجا پیش رفت که در دومین دوره برگزاری ٤٠ درصد افزایش فروش داشت. فروش تابلویی از ایران درودی در دومین دوره این حراج در اصفهان با قیمت صدمیلیون تومان باعث شد تا چنین رویدادی در مرکز توجه رسانه‌ها هم قرار بگیرد. خوب‌تر اینکه چنین توجهی در نهایت به واکنش‌هایی در مورد شکل برگزاری این حراج‌ها و فروش آثار ختم شد. عده‌ای این نوع قیمت‌گذاری را حق هنر و هنرمند ایرانی دانستند و عده‌ای هم آن را برای آینده اقتصاد هنر ایران که بحث جدی درباره آن از سال ١٣٨٣ و برگزاری نخستین دوره آرت اکسپوی تهران به کوشش علیرضا سمیع‌آذر شروع شده بود خطرناک تفسیر کردند. نکات مثبت‌تر چنین تجربه‌هایی در بخش خصوصی بعدها ثابت شد. با تمام این اوصاف ٩ دوره از برگزاری حراج «هفت‌نگاه» گذشته است تا این نمایشگاه- فروش هم به لیست فعالیت‌های ادامه‌دار سالهای اخیر در بخش خصوصی تبدیل شود.
حراج تهران؛ تجربه‌ای حرفه‌ای از فروش آثار هنرمندان ایرانی
رقم‌های میلیاردی برای آثاری از سهراب سپهری، پرویز تناولی، محمد احصایی، منوچهر یکتایی و چند هنرمند دیگر شناخته شده ایرانی کافی است تا هر دوره از برگزاری حراج تهران را به موضوعی مورد توجه در حوزه هنرهای تجسمی تبدیل کند. در میان مجموعه فعالیت‌های اقتصادی در زمینه هنر، حراج تهران یک نمونه قابل اعتناست؛ حراجی که از سال ١٣٩٠ با مدیریت علیرضا سمیع‌آذر برگزار شده و تا اینجای کار هفت دوره برگزاری را تجربه کرده است. نخستین دوره این حراج در سال ١٣٩٠ با رقم فروش دو میلیارد و ١٥٠ میلیون تومان به کار خود خاتمه داد. دومین دوره حراج تهران در خرداد سال ٩١ با رقم فروش ٦ میلیارد و ٥٤٥ میلیون تومان برگزار شد. حراج سوم ١٣ میلیارد و ٢٥٧ میلیون تومانی شد. حراج سال ٩٤ با رقم فروش ٢ میلیارد و ١٠٤ میلیون تومانی همراه بود. برگزاری پنجمین دوره آن در خردادماه سال گذشته نشان داد وقت آن رسیده تا برای حراج تهران در میان فعالیت‌های خصوصی مربوط به اقتصاد هنر در طول این سال‌ها پرونده ویژه‌ای باز کنیم. رقم نهایی فروش این حراج به ٢٥ میلیارد و ٣٦٢ میلیون تومان رسید. حراج تهران در طول این سال‌ها از انتقادهایی که در مورد حراجی‌ها و شکل برگزاری آنها مطرح می‌شد هم در امان نماند. واکنش‌ها در مورد قیمت بالای آثار فروخته شده در این حراجی یکی از آنها بود. اینها قیمت‌هایی بودند که به گفته علیرضا سمیع‌آذر در نشست خبری این حراج چندان عجیب‌وغریب هم نبودند: «رقم کل حراج تهران برابر یک خانه در شمال تهران هم نیست، گرچه در کشورهای دیگر قیمت اثر هنری یک هنرمند خوب از یک کاخ بیشتر است. » در این بین انتقاداتی هم در مورد نحوه شرکت هنرمندان در این حراج و هنرمندان حاضر هم مطرح شد، انتقاداتی که به گفته علیرضا سمیع‌آذر بیشتر در مورد شکل برگزاری حراج تهران است و شامل کلیت برگزاری آن نمی‌شود. برگزاری ششمین حراج تهران با عنوان فرعی «حراج معاصر تهران» در دی ماه سال گذشته و با رقم فروش ١٢ میلیارد و ٣٤٤ میلیون تومانی را می‌توان پاسخی به همین انتقادها دانست. هفتمین دوره این حراج در تیرماه امسال هم در نهایت ٢٦ میلیارد و ١١٣ میلیون فروش داشت تا دست‌کم همان خاطراتی مرور شوند که از حضور آثار هنرمندان ایرانی در حراج‌های کریستیز، بونامز و ساتبیز در ذهن داریم.
دوسالانه دامون‌فر؛ رویدادی ویژه جوانان
دوسالانه نقاشی دامون‌فر به دنبال کشف استعدادهای جوان است. این جمله سیف‌اله پویاراد، مدیر دوسالانه دامون‌فر را می‌توان به عنوان عمده‌ترین هدف این رویداد در نظر گرفت. این دوسالانه که مختص جوانان زیر ٢٥ سال است از تیرماه سال ٨٥ کار خودش را شروع کرد، دوسالانه‌ای که تعریف اصلی خودش را در برگزاری منظم تا اینجای کار حفظ کرده و شش دوره برگزاری در سالهای ٨٥، ٨٧، ٨٩، ٩١، ٩٣ و ٩٥ را در کارنامه دارد. باقی همه اعداد و ارقامی است که در طول این شش دوره از استقبال هنرمندان جوان اعلام شده است. تا اینجای کار و بعد از شش دوره ٧٦٢٠ هنرمند زیر ٢٥ سال با چیزی بیش از ١٥٠٠٠ اثر در آن شرکت داشته‌اند. در این بین البته نقاشان جوان زیادی هم بوده‌اند که به واسطه حضور در این دوسالانه فعالیت حرفه‌ای‌شان را آغاز کرده‌اند. دوسالانه دامون‌فر در کنار معرفی و کشف استعدادهای جوان در هر دوره از یکی از اساتید هنر تقدیر می‌کند. در دوره ششم آن که سال گذشته برگزار شد، قرعه این تقدیر به نام محمدابراهیم جعفری خورد تا نام این هنرمند در کنار چهره‌هایی مثل آیدین آغداشلو، احمد اسفندیاری، پرویز کلانتری، لیلی گلستان و علیرضا سمیع‌آذر قرار بگیرد که در پنج دوره قبلی این دوسالانه تقدیر شدند. برگزاری نمایشگاه آثار انتخابی توسط هیات داوران در گالری پردیس ملت یکی دیگر از سیاست‌های این دوسالانه است، سیاستی که در نهایت با معرفی نفر برگزیده و اعلام جایزه او کامل می‌شود؛ سفر به آلمان و شرکت در آکادمی فابرکاستل.
جایزه هنری ویستا؛ سی میلیون تومان ناقابل
جایزه هنری ویستا را باید جدیدترین مهمان بخش خصوصی در زمینه ایده‌های تکمیلی گالری‌داری محسوب کرد؛ جایزه‌ای که امسال دومین دوره خود را پشت سر می‌گذارد و تنها یک نام به عنوان برنده نخستین دوره خود را اعلام کرده است؛ محمدرضا عرب خزائلی. این هنرمند جوان شهریور و مهر امسال اثرش را در همین گالری به نمایش گذاشت تا این نمایشگاه پایانی باشد بر نخستین دوره برگزاری این رویداد که فراخوان نخستین دوره‌اش را سال گذشته منتشر کرده بود. ارایه پروپوزال برای ایده ارایه شده یکی از شروط اصلی شرکت هنرمندان در چنین جایزه‌ای است. جایزه‌ای که شرط سنی و مدیای خاصی را در نظر ندارد و شاید همین باعث شد تا در نخستین دوره‌اش شاهد ۱۵۰ طرح از هنرمندانی بین ٢٢ تا ٥٧ سال باشد. این گالری قصد دارد در ادامه تقدیر از چهره‌های فعال در زمینه هنر را هم به برگزاری جایزه ٣٠ میلیونی‌اش اضافه کند. نخستین طرح تقدیر از پیشکسوتانی است که نخستین گام‌ها را برای هنر معاصر ایران برداشتند و در ادامه قرار است به افرادی پرداخته شود که با نگاهی ویژه در حوزه مطبوعات بر هنر معاصر ایران تاثیر گذاشتند. در نخستین دوره این جایزه چنین تقدیری سهم کامبیز درم‌بخش شد آن هم به پاس فعالیت‌های گسترده هنری‌اش در طول سال ٩٥.
جشنواره هنرهای ورسوس
شناسایی هنرمندان جوان و معرفی آنها به جامعه هنری هدف جشنواره هنرهای ورسوس است، جشنواره‌ای که تا سی و پنج روز دیگر سومین دوره برگزاری خود را تجربه می‌کند. این جشنواره که توسط مجتمع صنعتی سن‌ایچ برگزار می‌شود درآمد فروش آثار را هم در اختیار همین هنرمندان جوان می‌گذارد تا در زمینه اقتصاد هنر فعالیتی داشته باشند. نخستین دوره نمایشگاه ورسوس ویژه هنرمندان نقاش زیر ٣٠ سال، در خرداد ماه سال ١٣٩٣ در خانه هنرمندان ایران برگزار شد. آثار برگزیده دومین دوره که به هنرمندان مجسمه‌ساز جوان زیر ٣٥ سال اختصاص داشت بهمن‌ماه ٩٤ در فرهنگسرای نیاوران به نمایش در آمد. این رویداد در سومین دوره خود هم میهمان خانه هنرمندان خواهد بود تا در نهایت نمایشگاهی از آثار حاضر در این دوره را بعد از پایان زمان اعلام شده برای آثار ارسالی و انتخاب و داوری آنها از ١٥ تا ٢٥ دی‌ماه امسال برگزار کند.
و دیگران...
در این بین رویدادهای دیگری هم هستند که هدف اصلی آنها نمایش آثار هنرمندان با تاکید بر هنرمندان جوان است. «جشن تصویر سال» و نمایشگاه «منتخب نسل نو» دو نمونه از رویدادهایی است که در طول این سال‌ها تجربه‌های موفق و ادامه‌داری در این زمینه داشته‌اند. «جشن تصویر سال» یکی از رویدادهایی است که هر سال در اسفندماه برگزار می‌شود تا به این بهانه تجربه‌های یک سال هنرمندان را با تاکید بر مدیوم عکاسی در کنار فیلم به نمایش بگذارد. این جشن سال گذشته چهارده ساله شد تا همچنان امیدها برای برگزاری موفق رویدادهایی از این جنس را در بخش خصوصی حفظ کند. داستان نمایشگاه «منتخب نسل نو» که هر سال توسط گالری هما برگزار می‌شود هم چیزی از این جنس است. در این نمایشگاه تاکید بر نمایش آثار نقاشان جوانی است که قرار است ادامه‌دهنده راه نسل‌های پیش از خود باشند، هرچند در سیاست برگزاری چنین رویدادی به آثار میان رشته‌ای همین نسل هم توجه ویژه‌ای می‌شود. تجربه منظم ٩ دوره برگزاری این نمایشگاه هم چیزی از جنس مابقی تجربه‌های ادامه‌دار بخش خصوصی در حوزه هنرهای تجسمی است که در طول این سال‌ها شاهد آن بوده‌ایم.
