مریم درویش؛ از زن ها و مبل ها تا مشاغل مردانه

جدیدترین نقاشی‌های مریم درویش با موضوع بانوان نوازنده در گالری گلستان به نمایش درمی‌آید.

ایران آرت: نمایشگاهی با نام "مشاغل مردانه" که دربرگیرنده مجموعه آثار فیگوراتیو مریم درویش است 9 تیرماه در گالری گلستان افتتاح می‌شود. در این نمایشگاه به موضوع زنان نوازنده پرداخته شده و نقاش با توجه به رویدادهای اجتماعی سال‌های اخیر به خلق این آثار پرداخته است.

نمایشگاه قبلی درویش نیز به موضوع زنان اختصاص داشت. این مجموعه فیگوراتیو که با نام "زن‎‌ها و مبل‌ها" فروردین‌ماه  94 در گالری والی به نمایش درآمد شامل تابلوهایی است که زنان را در لحظه‌ای خاص از زندگی‎شان به نمایش می‌گذارد و این لحظه دقیقا زمانی است که این زن‎‌ها هیچ کار مشخصی انجام نمی‌دهند. این لحظات که از میان درگیری‎‌ها و شلوغی‎های زندگی یک زن انتخاب شده است می‌‎تواند ساعات استراحت و فراغت آنان باشد یا زنی را در لحظه تامل پیش از یک تصمیم‎گیری نشان دهد، یا لحظات خوشی را به تصویر بکشد که فرد تنها با بیکار بودن و وقت تلف کردن آن‌ها را می‌گذراند.

در هیچ‌یک از این تابلو‌ها نشانه‎ای مبنی بر اینکه پرسوناژ دقیقا چه حالی دارد دیده نمی‌‏شود و به جز یک تابلو باقی زنانی که در این آثار به تصویر کشیده شده‎اند بدون سر هستند. از آنجا که بیشترین درک افراد از حالات یک نفر به وسیله دیدن چهره او به دست می‌‎آید، در این تابلوها نمی‌‏توان تشخیص داد که این زنان دقیقا چه حسی دارند یا به چه چیز فکر می‌‏کنند. در واقع برعهده مخاطب است که با توجه به حس خود از فیگور، رنگ‌ها و فضای کلی تابلو حدس بزند که شخصیت‎‌ها  درچه وضعیتی قرار دارند.

یکی از دلایل آنکه زنان بدون سر تصویر شده‌اند را می‌توان این دانست که فرم چشم‎‌ها، لب‌ها و نگاه یک شخص باعث می‌‎شود او هویت خاصی پیدا کند و حتی شباهت همین اجزاست که باعث می‌‎شود دو نفر شبیه به هم دانسته شوند، درحالیکه حذف صورت  در این تابلوها باعث شده است هیچ چهره‌ آشنایی برای مخاطب  تداعی نشده و این امکان وجود داشته باشد که هر یک از آنان یکی از زنان این جهان باشند.

درباره نمایشگاه مشاغل مردانه / نهم تا چهاردهم تیرماه

درویش در نمایشگاه جدید خود نیز زنان را سوژه آثارش قرار داده اما این بار آنها از محیط خلوت و شخصی خود خارج شده و نقشی اجتماعی یافته‌اند. زنان نوازنده و خواننده بخشی از جامعه هنری ایران را تشکیل می‌دهند که با حضور در صحنه‌های اجرای عمومی توانسته‌اند موفقیت‌هایی به دست آورند. اما در مجموعه "مشاغل مردانه" نگاه متفاوتی به این موضوع شده است. درویش در استیتمنت نمایشگاه خود آورده است:

از آن روزگار که زنان ایرانی پشت پرده می‌نشستند و به موسیقی"عملهء طرب" گوش می‌دادند بیش از یک قرن گذشته است. موسیقی که جزء جدانشدنی زندگی انسان است پس از دو قرن رو نهان کردن، در دربار شاهان قاجار جانی دوباره یافت و حتی در میان زنان هم نفوذ کرد تا جایی که دسته‌های نوازنده و رامشگر در اندرونی‌ها شکل گرفت تا با سرپرستی امثال "استاد مینا" و"استادزهره" که موسیقی را نزد استادان ارمنی و یهودی فراگرفته بودند، مجالس بزم و سوگواری را شکل دهند.

اما هنوز راه درازی مانده بود تا یک زن نوازنده یا خواننده در جامعه دیده شود و در حضور تماشاگران به اجرای برنامه بپردازد. جامعه‌ای که زنانش حتی حق حضور در سالن کنسرت را نداشتند، با سنت‌شکنی قمرالملوک وزیری و ایستادگی‌اش در مقابل تهمت‌ها و تحقیرها و آوازخوانی او روی صحنه، به تکاپو افتاد و پس از آن بود که در ابتدای قرن حاضر زنان ایرانی اجازه یافتند تماشاگر اجرای زنده موسیقی باشند.

پس از آن باز هم زمان لازم بود تا عرف جامعه به زنان امکان فراگیری موسیقی نزد اساتید معتبر و تحصیل در هنرستان موسیقی را بدهد و سرانجام زنان به عنوان بخشی از جامعه موسیقی پذیرفته شدند. اما نسل حاضر که آن محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها را ندیده است، حالا با نوع دیگری از محدودیت مواجه شده که بانوان هنرمندش را دچار تنگنا می‌کند.

دخترانی که سالهای کودکی و جوانی خود را صرف فراگیری موسیقی و تلاش بسیار برای کسب مهارت لازم جهت حضور روی صحنه‌های رسمی کرده‌اند، گاه از صحنهء اجرا پایین آورده می‌شوند یا اجازه همراهی با گروه خود را در کنسرت‌ها پیدا نمی‌کنند.

این محدودیت‌ها  در حالی رخ می‌دهد که هیچ منع قانونی برای حضور آنها در صحنه وجود ندارد و فعالیت موسیقایی بانوان مورد پذیرش جامعه قرار گرفته است. اما حالا و در عصر تبادل اطلاعات، قانونی نانوشته، اجرای موسیقی را هم‌رده مشاغلی مانند کار در معدن، کشتیرانی، خلبانی، قضاوت و... قرار داده و بانوان را از حضور در این جایگاه باز می‌دارد.

مریم درویش متولد ۱۳۶۰ است. او رشته گرافیک را در دانشکده شریعتی و نقاشی را در دانشگاه الزهرا  گذرانده است. نمایشگاه "مشاغل مردانه" سومین نمایشگاه انفرادی اوست و علاوه بر مجموعه "زن‎‌ها و مبل‌ها" ، مجموعه دیگری را سال ۹۰ در گالری کمال‌الدین بهزاد به نمایش گذاشت.