یک حساب و کتاب ساده کرده‌ایم که فاجعه‌بار است
این گزارش ایران‌آرت یک هشدار نیست، اعلام سقوط کامل است: سال جدید کتاب‌خوان نداریم!
همه آنچه را در این گزارش می‌گوییم، بگذارید پای صراحت لهجه‌ای که همواره از ایران‌آرت سراغ دارید؛ خب، گاهی هم واقعیت مثل یک سیلی می‌نشیند روی گونه‌ها...
ایران‌آرت، صابر محمدی: بگذارید همین ابتدای کار بگوییم که ماجرا دیگر از مرز هشدار گذشته و برای تلنگر رسانه‌ای هم بسیار دیر شده است. گزاره بعدی این گزارش را به جای این‌که مبالغه‌آمیز در نظر بیاورید، بگذارید پای صراحت لهجه‌ای که همواره از ایران‌آرت سراغ دارید. فاصله به‌صدا درآمدن زنگ خطر برای کاغذ در اقتصاد آشفته ما تا سقوط این کالای استراتژیک به عمق فاجعه، فاصله بسیار کوتاهی بوده است. شاید در نگاه اول، «سقوط» و «عمق فاجعه» گزاره‌های هولناکی به نظر برسند و شما فکر کنید از آنها بهره برده‌ایم تا توجه‌ها را به این گزارش‌مان جلب کنیم. اما اگر ذره‌ای گمان می‌برید شلوغش کرده‌ایم، می‌خواهیم شما را به یک پیش‌بینیِ قریب به وقوع و یک محاسبه ساده ارجاع بدهیم.
لابد می‌دانید که کاغذ تحریر در همین چند ماهه اخیر رشدی نزدیک به چهارصد درصد را تجربه کرده است. ببخشید اگر جزو عاشقان کتاب محسوب می‌شوید و این‌جا امروز حسابی قرار است ناامیدتان کنیم، اما خب نمی‌توان بر واقعیت‌ها چشم پوشید.
برای این‌که بدانیم دورنمای صنعت نشر کتاب در سال 98 چه‌قدر ناامیدکننده خواهد بود، می‌توانیم به یک پیش‌بینی و یک محاسبه رجوع کنیم:
سال بعد؛ کتاب صفحه‌ای 246تومان!
خبرگزاری کتاب ایران اخیرا پیش‌بینی کرده قیمت هر صفحه کتاب در سی‌ودومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که اردیبهشت‌ماه سال آینده برگزار می‌شود، به طور متوسط 246 تومان خواهد بود. این در حالی است که متوسط قیمت هر صفحه کتاب در دی‌ماه گذشته حدود 167تومان و البته همین رقم، 27درصد بیشتر از سه ماه قبل از خود بوده است. این یعنی ما از ماه گذشته تا به اردیبهشت با افزایش 47درصدی قیمت کتاب مواجه خواهیم بود. قیمت کاغذ تحریر اندونزی 60 هم که اغلب کتاب‌ها با آن چاپ می‌شوند هم که می‌دانید همین امسال از بندی 81 هزار تومان به 330هزارتومان در 24 بهمن 97 رسیده و احتمال بسیار زیاد تا سال آینده این روند افزایشی را ادامه خواهد داد.
دست دلار بر حلق کتاب‌خوان‌ها
چند روز پیش بود که خبر اختصاص بودجه 15میلیاردی برای نمایشگاه کتاب سال آینده منتشر شد.
ایوب دهقانکار، سخنگوی شورای سیاستگذاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران با خبرگزاری مهر گفت‌وگو کرد و از جزئیات بودجه نمایشگاه کتاب آینده گفت. او با اشاره به برگزاری جلسه کمیسیون معاملات و شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه کتاب در هفته جاری گفت که رقم بودجه لازم برای نمایشگاه سی‌ودوم، 15 میلیارد تومان تصویب و مصوب شد که از این میزان کمی بیش از نصف و حدود هشت میلیارد تومان از سوی وزارت ارشاد و باقی از محل درآمد زایی نمایشگاه کتاب تامین خواهد شد و همچنین مصوب شد که رقم این هزینه‌کرد حداکثر به میزان هزینه سال گذشته نمایشگاه باشد. او همچنین در ادامه گفته هزینه‌ای که امسال بر عهده ناشران است که مشخصا شامل هزینه غرفه‌ها خواهد بود تغییری نسبت به پارسال نخواهد داشت و در کنار آن بین 20 تا 30 درصد نیز تعداد نیروهای اجرایی نمایشگاه کتاب نسبت به سال قبل کاهش پیدا می‌کند.
از این گفته آخری می‌شود پی برد که در خوشبینانه‌ترین صورت ممکن بودجه سال آینده نماشگاه کتاب، همان بودجه سال گذشته است چرا که تازه قرار است 20 تا 30 درصد هزینه‌ها هم کم شود. بنابراین وقتی از هزینه‌ها کم شده، با توجه به تورم، احتمالا بودجه نیز تکانی نخورده است.
ما برای این‌که بدانیم با توجه به تورم و نیز سقوط ارزش ریال، نمایشگاه کتاب تهران در اردیبهشت سال آینده با چه شرایطی روبه‌رو خواهد بود، رفتیم سراغ هزینه‌های نمایشگاه سال گذشته. در این مسیر حساب کردیم ببینیم مبلغی که اردیبهشت‌ماه امسال برای برگزاری نمایشگاه سی‌ویکم هزینه شد با دلار آن موقع چقدر می‌شد و حالا بودجه 15میلیاردی نمایشگاه سال آینده چقدر با کاهش ارزش ریالی مواجه خواهد بود.
یک حساب و کتاب ساده اما فاجعه‌آمیز
مهرماه امسال، موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران، در حالی که چهار ماه از برگزاری سیویکمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌گذشت هزینه‌های برگزاری جشنواره بزرگ کتاب‌بازها را در بخش‌های مختلف منتشر کرد و نهایتا از مجموع هزینه‌ها برمی‌آمد که نمایشگاه 14میلیارد و 600 میلیون‌تومان خرج برداشته است. اگر به نمودار نرخ ارز در اردیبهشت‌ماه امسال سر بزنیم درمی‌یابیم نرخ دلار در این ماه بین 5000 تومان تا 6000 تومان در نوسان بوده است. بنابراین می‌توان گفت موقع برگزاری نمایشگاه کتاب، دلار به طور میانگین با 5500 تومان در بازار آزاد معامله می‌شده است. با این حساب، اگر 14 میلیارد و 600 میلیون‌تومان را در 5500 تومان تقسیم کنیم، این عدد می‌شود 2 میلیون و 650 هزار دلار.
خب حالا که متوجه شدیم نمایشگاه سی‌ویکم چقدر به دلار هزینه در برداشته، برویم همین ضرب و تقسیم را با بودجه اختصاص‌یافته برای برگزاری نمایشگاه سی‌ودوم در اردیبهشت‌ماه سال آینده هم صورت بدهیم. البته این را در نظر بگیرید که ما نمی‌دانیم در اردیبهشت‌ماه 1398 واقعا با دلار چندتومانی مواجه خواهیم بود اما عجالتا همین الان دلار بیش از 13 هزار تومان در بازار آزاد معامله می‌شود. 15 میلیارد تومان به نمایشگاه آینده بودجه تعلق گرفته است؛ یعنی 400 میلیون‌تومان بیشتر از هزینه‌های نمایشگاه سی‌ویکم. حالا اگر 15 میلیارد تومان را به نرخ دلار روز تقسیم کنیم می‌شود: 1میلیون و 150 هزار دلار.
از این معادلاتی که مطرح کردیم چه نتیجه‌ای می‌شود گرفت؟
خب متوجه شدیم بر اساس دلار 5500 تومانی اردیبهشت امسال، نمایشگاه کتاب سی‌ویکم 26 میلیون و 545 هزار دلار هزینه دربرداشته و البته نمی‌دانیم چقدر بودجه برای برگزاری این دوره نمایشگاه اختصاص یافته بوده است اما می‌شود حدس زد همان‌قدر که هزینه شده یعنی 14میلیارد و 600 میلیون تومان.
از سوی دیگر می‌دانیم بودجه نمایشگاه سال آینده 15 میلیارد تومان تعیین شده است، یعنی به قرار دلار 13 هزار تومانی همین حالا یعنی بودجه 11 میلیون و 538 هزار دلار بیشتر نیست. بنابراین:
1396
سیویکمین نمایشگاه کتاب
هزینه: 2654000 دلار
1397
سی‌ودومین نمایشگاه کتاب
بودجه: 1150000 دلار
[بودجه بیش از 2/3 برابر کم شده است، یعنی: 230 درصد]
می‌بینید! بزرگ‌ترین رویداد مرتبط با کتاب در کشور با کاهش فاجعه بار بودجه برگزار خواهد شد؛ همان رویدادی که قرار است برای هر صفحه کتاب در آن 246تومان بپردازید. آیا سال آینده چیزی از آنچه به عنوان صنعت نشر مطرح است، باقی خواهد ماند؟
